Galileo – Γαλιλαίος

Παραγωγή: Βρετανία/ΗΠΑ – 1975 

Διάρκεια: 145 λεπτά

Είδος: Πολιτικό Δράμα 

Βαθμολογία: * * * 1/2 

Σκηνοθεσία: Joseph Losey

Πρωταγωνιστούν: Topol, Edward Fox, Colin Blakely, Georgia Brown, Clive Revill, Margaret Leighton, John Gielgud, Michael Gough, Michael Lonsdale, Richard O'Callaghan, Tim Woodward, Judy Parfitt, John McEnery, Patrick Magee, Mary Larkin, Iain Travers, Tom Conti.

Υπόθεση: 1609: ο μεγάλος Ιταλός αστρονόμος, μαθηματικός και φυσικός, Γαλιλαίος, επιβεβαιώνει την θεωρία του Κοπέρνικου, αποδεικνύοντας ότι η Γη στρέφεται γύρω από τον Ήλιο και δεν αποτελεί το κέντρο του σύμπαντος. Η τόσο ριζοσπαστική τότε απόκλιση από την υφιστάμενη θεωρία, οδηγεί τον Γαλιλαίο στην Ιερά Εξέταση. Ο θεμελιωτής της σύγχρονης επιστήμης, αποκηρύσσει την θεωρία του, δεχόμενος να παραμείνει σε κατ’οίκον περιορισμό μέχρι το τέλος της ζωής του, προκειμένου να του επιτραπεί να συνεχίσει την πληθωρική πνευματική του δραστηριότητα.

Ο Μπρεχτ έγραψε το Γαλιλαίο στη δεκαετία του 30, τότε που η άνοδος του ναζισμού κατά το μεσοπόλεμο άρχισε να απειλεί τις νέες επιστημονικές αντιλήψεις και το μοντερνισμό στην καλλιτεχνική έκφραση. Στην πρώτη του μορφή ο Γαλιλαίος παρουσιάζεται σαν ένας συνειδητός αγωνιστής, που απαρνήθηκε τη θεωρία του μπροστά στην Ιερά Εξέταση μόνο και μόνο για να γλυτώσει το θάνατο στην πυρά και να συνεχίσει το επιστημονικό του έργο. Όταν ξεκίνησε η συνεργασία του Μπρεχτ με τον Τσαρλς Λότον για την αμερικάνικη μεταφορά του έργου, ο πόλεμος είχε ξεσπάσει και επιστήμονες στη χιτλερική Γερμανία αλλά και στην Αγγλία και την Αμερική πειραματίζονταν πάνω στη διάσπαση του ατόμου. Ο Μπρεχτ προσάρμοσε το έργο για να καταγγείλει τους κινδύνους που έκρυβαν για την ανθρωπότητα τα πειράματα αυτά, χρησιμοποιώντας τον βίο του Γαλιλαίου για να σχολιάσει τη διαχρονική ευθύνη των ανθρώπων του πνεύματος που συνθηκολογούν με την εξουσία, προσφέροντας τη γνώση τους χωρίς να σκέφτονται τις τυχόν καταστροφικές συνέπειες.

Η ταινία του Αμερικανού Τζόζεφ Λόουζι, πολιτογραφημένου Βρετανού μετά τις Μακαρθικές διώξεις του 50 και δυο φορές  βραβευμένου στις Κάννες, εντάσσεται στα πλαίσια ενός προγράμματος κινηματογραφικής μεταφοράς θεατρικών έργων που ανέλαβε μεταξύ 1972 και 1975 ο οργανισμός American Film Theatre (AFT) του Ely Landau (πατέρα του παραγωγού του Avatar, Jon Landau). Πολλά διάσημα έργα βρήκαν το δρόμο τους για τη μεγάλη οθόνη τότε: οι Δούλες του Ζενέ, η Εύθραυστη Ισορροπία του Άλμπι, ο Παγοπώλης του Ο Νιλ, ο Ρινόκερος του Ιονέσκο κ.α. Το έργο του μαρξιστή Λόουζι ούτως ή άλλως ήταν επηρεασμένο από τη Μπρεχτική δραματουργία και ήταν ο καταλληλότερος για να μεταφέρει τον Γαλιλαίο στην οθόνη, κάτι που φαίνεται ξεκάθαρα από τη χρήση του μπρεχτικού εφέ της αποστασιοποίησης στην αρχή και το τέλος του έργου αλλά και από τις χορωδιακές παρεμβάσεις-σχόλια στα τεκταινόμενα. Η σεκάνς δε της αναμονής των συνεργατών του για το αν υπέκυψε ή όχι στην Ιερά Εξέταση ο Γαλιλαίος σίγουρα θα έκανε τον Λαρς Φον Τριρ να την ζηλέψει για το Dogville  του. Ο Τοπόλ, ο πληθωρικός Τέβιε του Βιολιστή στη Στέγη, είναι πολύ αποτελεσματικός ως γήινο επιστημονικό πνεύμα κόντρα στη σκοτεινή μηχανορραφία της Αγίας Έδρας που αντιπροσωπεύουν ο Έντουαρντ Φοξ και ο Μισέλ Λοντάλ, όλοι ιερά τέρατα της Βρετανικής σκηνής και οθόνης. Η ταινία ενισχύεται από τη μουσική υπόκρουση του Χανς Άισλερ, με τη διάσημη τότε τζαζ και καμπαρέ τραγουδίστρια Τζόρτζια Μπράουν να ερμηνεύει μαζί με τον Κλάιβ Ρέβιλ ένα μπρεχτικό σχόλιο για την κόντρα θρησκευτικής εξουσίας και επιστήμης.

Η ταινία αντέχει άνετα το τεστ του χρόνου και παραμένει μοντέρνα και επίκαιρη σήμερα, που Ισλαμιστές και λοιποί φονταμενταλιστές βγαίνουν και αμφισβητούν ακόμη και τα αυτονόητα από τον 17ο αιώνα δεδομένα. Δεν είναι τυχαία εξάλλου η επιτυχημένη και εμπορικά θεατρική αναβίωση τον τελευταίο καιρό του Μπρεχτικού έργου συνολικά. Οι ζόρικοι καιροί απαιτούν τον καθαρό λόγο και το κοφτερό πνεύμα του. Ήδη αυτός ο Βίος του Γαλιλαίου έχει ανέβει από το Εθνικό Θέατρο στη σκηνή του Rex. Να σημειωθεί ότι η ταινία προβάλλεται για πρώτη φορά στις Ελληνικές Αίθουσες, 40 χρόνια μετά τη δημιουργία της.   

Διανομή: New Star 

Στις αίθουσες από 04.02.16