The Great Utopia
Παραγωγή: Ελλάδα/Ουκρανία - 2017
Διάρκεια: 80 λεπτά
Βαθμολογία: * * *
Είδος: Ντοκιμαντέρ
Σκηνοθεσία: Φώτος Λαμπρινός
Υπόθεση: 1917-2017. Ένας αιώνας από την Οκτωβριανή Επανάσταση. Το μεγάλο όραμα, το όνειρο, που συνεπήρε εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον πλανήτη και σημάδεψε ανεξίτηλα ολόκληρο τον εικοστό αιώνα. H μεγαλύτερη ουτοπία, που γέννησε ποτέ η ανθρωπότητα. Αυτό το ολοκαίνουργιο ντοκιμαντέρ του Φώτου Λαμπρινού, του πλέον θρυλικού Έλληνα ντοκιμαντερίστα που βρίσκεται στις επάλξεις της τεκμηρίωσης από το 1963, καταγράφει κυρίως την πρώτη κρίσιμη διαδρομή (1917-1934) αυτού του οράματος. Παραθέτει, με ιστορικά τεκμήρια, την πτώση του Τσάρου, την έκρηξη του Οκτώβρη, την κυριαρχία των Μπολσεβίκων, τον εμφύλιο πόλεμο, την αποτυχία του «πολεμικού κομμουνισμού», την αναστροφή του Λένιν με τη Νέα Οικονομική Πολιτική (ΝΕΠ) και βέβαια την κολοσσιαία έκρηξη της σοβιετικής κοινωνίας σε όλους τους τομείς: κοινωνικές παροχές, ελεύθερο εμπόριο, αγροτική παραγωγή, εκπαίδευση, ρόλος της γυναίκας, τέχνη, ποίηση, λογοτεχνία, θέατρο, εικαστικές τέχνες, αρχιτεκτονική, μουσική, κινηματογράφος.
Από την ταινία παρελαύνουν αποσπάσματα από τα Επίκαιρα της εποχής που αποτυπώνουν το κλίμα ελευθερίας, καλλιτεχνικού οργασμού και ελπίδας. Αποτυπώνονται επίσης και οι αντιδράσεις του υπόλοιπου πλανήτη απέναντι σε μια τέτοια μαζική ανατροπή, θετικές (ίδρυση κομμουνιστικών κομμάτων, κομμουνιστική διεθνής, επισκέψεις διάσημων δυτικών στη Σοβιετική Ένωση) και αρνητικές (διεθνής εκστρατεία κατά του νέου καθεστώτος στην οποία συμμετείχε και η Ελλάδα του Βενιζέλου). Η ταινία καταγράφει όλα τα παραπάνω και προχωρά να δείξει και το άλλο, καθόλου ευχάριστο, πρόσωπο μετά την επικράτηση του Στάλιν και τη βίαιη κολλεκτιβοποίηση της γης που προκάλεσε σύγκρουση με τους αγρότες και οδήγησε στο θάνατο-μέσα από την επιβολή τεχνητής πείνας- 5 εκατομμύρια ανθρώπους. Μια σχεδόν άγνωστη μέχρι το 1989 «αμαρτία» του υπαρκτού σοσιαλισμού που συγκαταλέγεται πλέον στα μεγάλα εγκλήματα του 20ου αιώνα, με το σκοτεινό όνομα Γκολοντομόρ.
Η ταινία του Φώτου Λαμπρινού θεωρητικά είναι ένα έργο ιστορικής έρευνας και παράθεσης αυθεντικών στοιχείων ωστόσο η συμπαραγωγή με την Ουκρανία, μια χώρα σε εχθρική κατάσταση με τη Ρωσία σήμερα, δεν είναι και ο καλύτερος οιωνός αντικειμενικότητας. Όσο προχωρά όμως η ταινία διαφαίνεται σαφώς ότι οι προθέσεις του δημιουργού υπήρξαν καθαρά επιστημονικές και δίνουν μια νέα διάσταση σε γεγονότα που γνωρίσαμε μυθοποιημένα μέσα από το επίσημο κομμουνιστικό αφήγημα για την εποχή. Αν υπήρχε και μια πιο δραματοποιημένη αφήγηση Off, κατά προτίμηση από κάποιον ηθοποιό και όχι από τον ίδιο το σκηνοθέτη, το αποτέλεσμα θα ήταν πιο ολοκληρωμένο.
Εν κατακλείδι, η ανατροπή του παλαιού καθεστώτος ήταν επιβεβλημένη αλλά η εφαρμογή στην πράξη του νέου που έφερε αυτή η ανατροπή παραμένει συζητήσιμη από κάθε άποψη.
Και λίγα trivia
Η αφήγηση, όπως και το οπτικό υλικό, βασίζονται αποκλειστικά σε αυθεντικά τεκμήρια της εποχής. Στην εικόνα, κυριαρχούν τα υλικά από τα παλαιά «Επίκαιρα», τα αποσπάσματα από κλασικές ταινίες μυθοπλασίας ή ντοκιμαντέρ, φωτογραφικό υλικό, γραπτά τεκμήρια από τα μυστικά αρχεία, φωτογραφίες, αυθεντικά εικαστικά έργα και τέλος, συγκλονιστικές μαρτυρίες από ανθρώπους που επέζησαν του τραγικού λιμού (1932-1933).
Μιμούμενη την αισθητική, το ρυθμό, το μοντάζ και τη φόρμα του κλασικού, βωβού σοβιετικού σινεμά της εποχής, η ταινία αποβλέπει στην αναπαράσταση μίας ιστορικής περιόδου, που σημάδεψε με τραγικές συνέπειες ολόκληρο τον εικοστό αιώνα. Για το λόγο αυτό, επικεντρώνει το ενδιαφέρον της αφήγησης στην τραγική αντίφαση ανάμεσα στο όραμα και στην πραγματικότητα, στην επιμονή εκείνων που πίστεψαν στην ουτοπία μιας αταξικής κοινωνίας και σε εκείνους που αντιστάθηκαν, προκειμένου να διασώσουν τους καρπούς του μόχθου τους, τις παραδόσεις τους, τη θρησκευτική τους πίστη, την εθνική τους ανεξαρτησία (Ουκρανία), και τέλος, το δικό τους τρόπο ζωής.
Διανομή: Odeon
Στις αίθουσες από 30.03.17
Λοιποί Συντελεστές
Σενάριο Φώτος Λαμπρινός
Παραγωγοί Κώστας Λαμπρόπουλος, Γιώργος Κυριάκος
Παραγωγή View Master Films Production (Athens, Greece), Fresh Film (Κίεβο, Ουκρανία), Ελληνικό Κέντρο Kινηματογράφου
Μοντάζ Γιάννης Τσιολάκης
Σχεδιασμός παραγωγής Έφη Σκρόμπολα
Ιστορικός Σύμβουλος Andrea Graziosi (professor of contemporary history, Univ. of Naples, Italy)
Συνεργάτες
Μαρία Τσαντσάνογλου, Διευθύντρια Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη.
Liubov Psiolkina, Θεωρητικός Τέχνης, Γκαλερί «Τρετιακώφ», Μόσχα.
Valeri Vasiliev, Ιστορικός, επικεφαλής του Κέντρου ιστορικών επιστημών «Ινστιτούτο Ιστορίας της Ουκρανίας».
Andrei Smirnov, Επιστημονικός συνεργάτης κέντρου ηλεκτρονικής μουσικής του Κρατικού Ωδείου «Τσαϊκόφσκι» της Μόσχας.