Στα Αρβανίτικα
Παραγωγή: Ελλάδα – 2019
Διάρκεια: 60 λεπτά
Είδος: Ντοκιμαντέρ
Βαθμολογία: * * *
Σκηνοθεσία: Κατερίνα Μάρθα Κλαρκ
Ένα ντοκιμαντέρ που έρχεται να συμπληρώσει με σύγχρονη εικόνα και ήχο αυτά που έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα μόνο σε επιστημονικές εκδόσεις για την ιστορία, τη γλώσσα και τα έθιμα αυτών των νομάδων από περιοχές της Βόρειας Ηπείρου που εγκαταστάθηκαν και ρίζωσαν στον Ελλαδικό χώρο ανάμεσα στον 12ο και 15ο αιώνα, την εποχή που άρχιζε η πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Εγκατεστημένοι κυρίως σε Αττικοβοιωτία, Εύβοια και Πελοπόννησο οι Αρβανίτες απέκτησαν Ελληνική συνείδηση και πρωτοστάτησαν στην Επανάσταση του 1821. Αυτά είναι όμως γνωστά πλέον, όπως γνωστό είναι κι αυτό που λέμε αρβανίτικο κεφάλι αγύριστο, δεν είναι όμως πολύ γνωστό το μαύρο χιούμορ που τους χαρακτηρίζει ούτε και η κυριαρχία και ο δυναμισμός του γυναικείου στοιχείου ακόμη και σε παλιότερες εποχές.
Όλα αυτά ήταν παιδικές μνήμες για την Ελληνοκαναδή, Αρβανίτισσα από μητέρα, Κατερίνα Μάρθα Κλαρκ που αποφάσισε να εκπληρώσει την υπόσχεση που είχε δώσει στη μητέρα της να σκηνοθετήσει ένα οδοιπορικό προς ανεύρεση των ριζών της αρβανίτικης γλώσσας και κουλτούρας. Η ταινία της είναι η πρώτη κινηματογραφική έρευνα που γίνεται για τους Αρβανίτες, γυρισμένη κυρίως στα Βίλια της Αττικής, πατρίδα ένδοξη της Έλλης Λαμπέτη που το πραγματικό της επώνυμο ήταν το Αρβανίτικο Λούκου.
Η νεαρή Κλαρκ, με οδηγό την ερευνήτρια και κοινωνιογλωσσολόγο Έλενα Μπότση, πέρα από τη γλώσσα, δίνει ιδιαίτερο βάρος τόσο στην κουλτούρα όσο και στην απεικόνιση της ιδιαίτερης προσωπικότητας των Αρβανιτών, καθώς και στην ιστορική τους πορεία μέχρι την εγκατάστασή τους στις περιφερειακές περιοχές της Θήβας. Άνθρωποι σκληροί, αλλά και με μαύρο χιούμορ, με δυναμικές γυναίκες και με το γνωστό αρβανίτικο πείσμα, με μία γλώσσα που χάνεται, αλλά και με το ενδιαφέρον των νεότερων γενιών για τις ρίζες του, αφηγούνται τις ιστορίες τους Μαθαίνουμε ότι σε προηγούμενες εποχές οι Αρβανίτες αποποιήθηκαν τη γλώσσα τους, μη θέλοντας να ενοχοποιηθούν ως μη-Έλληνες (φαινόμενο γνωστό επιστημονικά ως γλωσσική αυτοκτονία), ενώ οι νεότερες γενιές είναι πιο αποφασισμένες να αναβιώσουν και τον πολιτισμό και τη γλώσσα τους και να τον περάσουν στα παιδιά τους. Τα αρβανίτικα έχοντας έναν πολύ δύσκολο γραπτό λόγο, μιας και τα φωνήεντα υστερούν σημαντικά έναντι των συμφώνων, στις καθημερινές εκφράσεις και στον καθημερινό τρόπο επικοινωνίας των μεγαλύτερων, υπάρχουν ακόμα και χρησιμοποιούνται.
Είναι επίσης πολύ σημαντικές οι πληροφορίες που παρέχει το φιλμ για τις Αρβανίτισσες. Σκληρές, εργατικές, περιπαιχτικές, με υπομονή, χρυσοχέρες και με χιούμορ, οι αρβανίτισσες
κατάφερναν κι έβαζαν τους άντρες στη θέση τους. Σαν μητριαρχική κοινωνία, η θέση τους ήταν σχεδόν ίση με των αντρών και ακόμα και το «δυνατό» φύλο αποδέχεται ότι στην τελική, αυτές έκαναν το κουμάντο.
Το ιστορικό ενδιαφέρον συμπληρώνεται από την αναφορά στην συμμετοχή των Αρβανιτών στην Επανάσταση του 1821, μιας, και ως είναι γνωστό, μεγάλοι οπλαρχηγοί και Υδραίοι ναύαρχοι ήταν αρβανίτικης καταγωγής (Μπότσαρης, Ανδρούτσος, Καραϊσκάκης, Κουντουριώτης, Μιαούλης, Μπουμπουλίνα κα) καθώς και στο θρησκευτικό διαχωρισμό τους, σε χριστιανούς και μουσουλμάνους που είχε ως αποτέλεσμα την τωρινή μορφοποίηση των Βαλκανίων. Γίνεται δε σαφές από την έρευνα ότι τόσο η γλώσσα όσο και η κουλτούρα των Αρβανιτών λίγη ή καθόλου σχέση δεν έχει με τους Αλβανούς, έτσι για να μην υπάρχουν σκοτεινά και διφορούμενα σημεία.
Επισκεπτόμενη σπίτια, καφενεία, αυλές, παρακολουθώντας τις γιορτές και την καθημερινότητά τους, αφήνοντας τους να μιλήσουν με ευθύτητα, η σκηνοθέτης καταφέρνει να μας δώσει μια πλήρη εικόνα για τη στάση των αρβανιτών απέναντι στη ζωή, το παρελθόν, τις αναμνήσεις, την κουλτούρα και τη γλώσσα τους. Με ειλικρινή ματιά μας δίνει να καταλάβουμε τον όρο «αρβανίτικο κεφάλι», αυτό το πείσμα που κράτησε ανά τους αιώνες ζωντανό το πνεύμα τους και την αντίστασή τους στο να μην αφήσουν το παρελθόν και τα έθιμά τους να χαθούν στη δίνη της εξέλιξης.
Ένα ντοκιμαντέρ σημαντικής εθνολογικής και λαογραφικής αξίας και πάνω από όλα ζωντανό και με χιούμορ.
Διανομή: New Star
Στην Αίθουσα Studio New Star Art Cinema από 25.04.19, καθημερινά στις 20.00
