61ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης: Οικειότητα και εναλλακτικοί δεσμοί

 Σύγκλιση των δύο πλευρών της Μάγχης στο After Love 

Το μότο που χαρακτηρίζει τις ταινίες του φετινού Διεθνούς Διαγωνιστικού προγράμματος του Φεστιβάλ είναι η Οικειότητα, Μια Σύγχρονη Τυραννία, εμπνευσμένη από το σχεδόν προφητικό βιβλίο του αμερικανού κοινωνιολόγου Ρίτσαρντ Σέννετ, Η τυραννία της οικειότητας που γράφτηκε το 1977 (εκδόσεις Νεφέλη). Σ’ αυτό ο Σένετ σημειώνει ότι οι άνθρωποι δεν έρχονται αντιμέτωποι με την απομόνωση και την αποξένωση, αλλά βρίσκονται περισσότερο κοντά από ότι επιτρέπεται, γεγονός που εμποδίζει την ουσιαστική κοινωνική επαφή. 

Κάτι που συμβαίνει στην Φαχίμα Χουσέϊν από το Ντόβερ, Αγγλίδα χήρα του Πακιστανού καπετάνιου ‘Αχμεντ, που πριν ασπασθεί το Ισλάμ για χάρη του έρωτά της ήταν απλά μια Μαίρη. Όταν μένει ξαφνικά και πρόωρα χήρα ανακαλύπτει ότι ο μακαρίτης διατηρούσε παράλληλα με το γάμο τους και άλλη σχέση, στην άλλη πλευρά της Μάγχης στο Καλαί. Η Φαχίμα κατά κόσμον Μαίρη διαβαίνει το κανάλι και έρχεται σε επαφή με την «άλλη γυναίκα» δημιουργώντας κάπως αθέλητα μια σχέση τυραννικής οικειότητας που γρήγορα θα φέρει ανατροπές που θα οδηγήσουν στην αποκάλυψη του βαθύτερου δεσμού οικειότητας μεταξύ αυτών των δύο γυναικών. Αυτά συμβαίνουν στο κινηματογραφικό ντεμπούτο του Βρετανοπακιστανού Αλίμ Καν After Love (Μετά τον έρωτα) που διαθέτει συγκίνηση, ένταση και δυνατές ερμηνείες ιδιαίτερα από την πρωταγωνίστρια Τζοάνα Σκάνλαν που είναι πολύ πιθανόν να ακουστεί στα επόμενα Βρετανικά βραβεία Bafta. Οικογενειακοί δεσμοί με την ευρύτερη έννοια στον 21ο αιώνα της παγκοσμιοποίησης.   

After Love , Βρετανία 2020, 89’, Σκηνοθεσία Aleem Khan ( Η ταινία θα έχει διανομή προσεχώς από τη Strada Films). 

My Heart Can't Beat Unless You Tell It To

Με την πολύ ευρύτερη όμως έννοια, σχεδόν μεταφυσική, οι οικογενειακοί δεσμοί ενώνουν με αίμα τρία αδέλφια στο αριστουργηματικά μακάβριο «Η καρδιά μου δεν χτυπά ώσπου να της το ζητήσεις». Ο Ντουάιτ και η Τζέσι φροντίζουν με στοργή τον μικρότερο αδελφό τους Τόμας που κινδυνεύει ανά πάσα στιγμή να πεθάνει αν τον δει το φως της ημέρας και δεν τραφεί με ανθρώπινο αίμα. Ο βαμπιρισμός ως ανίατη ασθένεια και αλληγορία για τους δεσμούς που κρατούν ενωμένα τα κύτταρα της κοινωνίας αποκτά μια σκοτεινή και ταυτόχρονα γεμάτη αγάπη και θαλπωρή προοπτική, σε μια ταινία ονειρική, υποβλητικά φωτισμένη αλλά και μακάβρια αιματοβαμμένη. Τρία τα αδέλφια της ιστορίας μας, τρία και τα αδέλφια που δημιούργησαν αυτό το μελαγχολικό πορτραίτο μιας οικογένειας που φθάνει στα άκρα για να κρατήσει τη συνοχή της μέχρι το συγκλονιστικό φινάλε. Ο Τζόναθαν στη σκηνοθεσία και το σενάριο, ο Ροντρίγκο στα σκηνικά και ο Μάικλ στη φωτογραφία. Οι αδελφοί Κουάρτας είναι εδώ και συστήνονται με αυτό το χαμηλότονο horror κομψοτέχνημα. 

My Heart Can't Beat Unless You Tell It To, ΗΠΑ 2020, 87’, Σκηνοθεσία Jonathan Cuartas 

Kala Azar και πένθος για την απώλεια άλλων μορφών ζωής 

Δεσμοί οικογένειας αλλά από μια άλλη, ας την πούμε ζωώδη, προοπτική απασχολούν και το Kala Azar, ντεμπούτο της εικαστικής Τζάνις Ραφαηλίδου στις ταινίες μεγάλου μήκους. Η Ραφαηλίδου που έχει ως βάση το Άμστερνταμ και υπογράφει αυτή την Ολλανδοελληνική παραγωγή ως Janis Rafa μας μεταφέρει σε ένα απόκοσμο μεταβιομηχανικό τοπίο όπου κινείται ένα ζευγάρι που επαγγέλλεται την αποτέφρωση πτωμάτων ζώων, κυρίως σκύλων, περισυλλέγοντάς τα είτε από τους ιδιοκτήτες τους είτε αφότου έχουν χτυπηθεί και εγκαταλειφθεί από διερχόμενα οχήματα. Η τελευταία δραστηριότητα τους απειλεί με προβλήματα καθότι παράνομη αν και δεν μοιάζει να διαταράσσει ιδιαίτερα την καθημερινή ρουτίνα τους. Παράλληλα με αυτούς ένα ηλικιωμένο ζευγάρι ζει ανάμεσα σε ένα σπίτι γεμάτο σκύλους και ένα ιδιόκτητο πτηνοτροφείο που απασχολεί Ινδούς εργάτες. Οι σχέσεις όλων αυτών εξετάζονται πέρα από τα ανθρώπινα δεδομένα αφού όλοι αποτελούν τμήμα μιας ευρύτερης οικογένειας του ζωικού βασιλείου, κάτι που τονίζεται ιδιαίτερα τόσο από την έλλειψη ψυχολογικού βάθους όσο και από τις συχνές λήψεις της κάμερας από το ύψος και την αποσπασματική προοπτική των σκύλων που περιτριγυρίζουν τους ανθρώπους. Ερμηνευτικός άθλος από πολλές απόψεις για το πρωταγωνιστικό ζευγάρι, την Πηνελόπη Τσιλίκα και τον Δημήτρη Λάλο, που καλούνται να κρατήσουν ζωντανή και ενδιαφέρουσα την αρκετά εγκεφαλική σύλληψη της ίντριγκας, χωρίς ανάπτυξη χαρακτήρων και μέσα σε ακραίες σωματικά συνθήκες γυρίσματος. Θα το έλεγε κανείς και weird dog wave το Καλά Αζάρ, μια ταινία-γρίφο που, υποστηριζόμενη άψογα από μια ευρωπαϊκού επιπέδου Παραγωγή, συστήνει στο παγκόσμιο κοινό μια άλλη άποψη, μη ανθρωποκεντρική, για την οικογένεια ως κύτταρο του ευρύτερου ζωικού βασιλείου. 

Kala Azar, Ολλανδία/Ελλάδα 2020, 91’, Σκηνοθεσία Τζάνις Ραφαηλίδου 

 

Μια οικειότητα που γκρεμίζεται μπροστά στα μάτια μας παρουσιάζει η δεύτερη ταινία της 38χρονης Λίλι Χόρβατ από τη Βουδαπέστη «Προετοιμασίες για να είμαστε μαζί, άγνωστο για πόσο». Πίσω από αυτό τον παράξενο «σιδηροδρομικό» τίτλο κρύβεται η ιστορία μιας κορυφαίας Ουγγαρέζας νευροχειρουργού που αποφασίζει στα 40 της να εγκαταλείψει σπουδαία καριέρα και φήμη στις ΗΠΑ και να επιστρέψει στην πατρίδα της, για να βρει τον άντρα που ερωτεύθηκε, έναν επίσης Ούγγρο συνάδελφό της που γνώρισε σε ένα συνέδριο. Το ρομαντικό ραντεβού που είχαν δώσει στη γέφυρα της Βουδαπέστης καταλήγει σε φιάσκο όταν αυτός δεν εμφανίζεται και κατόπιν όταν τον βρίσκει την κοιτά με απορία και της λέει  ότι δεν την γνωρίζει καν.

Η Νατάσα Στορκ "προετοιμάζεται" για αίσθημα στην ταινία της Λίλι Χόρβατ.

Από την λατρεμένη μας «Ψυχή και το Σώμα» της διάσημης συμπατριώτισσας της Χόρβατ Ίλντιγκο Ενιέντι πηγαίνουμε σε αυτήν την Ψυχή και τον Εγκέφαλο όπου η τυραννία μιας πολυπόθητης ρομαντικής οικειότητας ανάγεται στη σφαίρα μιας υλοποιημένης επιθυμίας ερήμην του άλλου.

Ανάμεσα στο ψυχρό εγκεφαλικό δράμα μοναξιάς της ηρωίδας και τη ρομαντική κομεντί γέννησης ενός έρωτα δυο νευροχειρουργών μέσα από αντίξοες συνθήκες, μεσολαβούν πολλά χειρουργικά τραπέζια και ανοιγμένα κεφάλια όπου μυαλά παίρνουν αέρα για να έρθουν οι συνάψεις στα ίσα τους αλλά και πολλές σινεφιλικές αναφορές που διαχειρίζεται με δεξιοτεχνία η Χόρβατ. Εξαιρετική η πρωταγωνίστρια Νατάσα Στορκ ακροβατεί ανάμεσα στη στιβαρότητα μιας επιστήμονα και το ψυχικά εύθραυστο σώμα μιας Χιτσκοκικής ηρωίδας. 

Felkészülés Meghatározatlan Ideig Tartó Együttlétre, Ουγγαρία 2020, 95’, Σκηνοθεσία Lili Horvat 

 

Δύο μορφές οικογενειακής οικειότητας πρωταγωνιστούν στο συναρπαστικό Shorta από τη Δανία: από τη μια η Αστυνομία ως κλειστή οικογενειακή κοινότητα που φροντίζει τους δικούς της κι από την άλλη η κοινότητα μεταναστών που ζουν σχεδόν περιχαρακωμένοι σε ένα προάστειο της Κοπεγχάγης. Όταν ένας νεαρός μετανάστης καταλήγει στην εντατική και πεθαίνει μετά την σύλληψη του και την κράτηση υπό άγνωστες συνθήκες μέσα σε ένα αστυνομικό τμήμα, η αναταραχή στο γκέτο θεωρείται δεδομένη. Εκεί βρίσκονται ξαφνικά παγιδευμένοι δύο αστυνομικοί που έκαναν έλεγχο σε ένα νεαρό μετανάστη. Η κατάσταση σύντομα εκτροχιάζεται, το αστυνομικό αυτοκίνητο πυρπολείται και οι δύο αστυνομικοί που παίζουν το παιγνίδι καλός μπάτσος-κακός μπάτσος παγιδεύονται, έχοντας μόνο τον νεαρό κρατούμενό τους ως οδηγό επιβίωσης σε μια αχαρτογράφητη περιοχή. Μετανάστες και Μπάτσοι (αυτό σημαίνει στην αργκό Shorta), δύο οικογένειες με την πολύ ευρεία έννοια, δύο κοινωνίες-θύματα μιας πολύ οικείας τυραννίας που έχει επιβάλλει η εικόνα συγκρουσιακής άμυνας που πρέπει να προβάλλουν προς τα έξω για να επιβιώσουν.

Shorta και Ζωή στο Γκέτο

Ένα αστυνομικό μεταγουέστερν που καταγράφει με ένταση τη νέα Ευρωπαϊκή τάξη πραγμάτων που διαθέτει εκπληκτικά δομημένους χαρακτήρες, καταιγιστική δράση και ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα και δυστυχώς αποδείχτηκε προφητικό αφού γυρίστηκε πριν τη δολοφονία του Φλόιντ που ξεσήκωσε όλη την ανθρωπότητα κατά της αστυνομικής βίας. Η οποία βία είναι και εδώ παρούσα, διακριτικά μεν αλλά παρούσα και πολυσύνθετη, μακριά από χολιγουντιανούς μανιχεϊσμούς και ευκολίες. Οι νεαροί σκηνοθέτες Αντερς Ολχολμ και Φρέντερικ Λούς Βιντ ακολουθούν μια ρηξικέλευθη οπτική όσον αφορά τα κοινωνικά αγκάθια που θίγει η ιστορία τους, συνδυάζοντας ένα σκεπτόμενο κοινωνικό φιλμ με ένα καταιγιστικό θρίλερ για γερά νεύρα που θα ζήλευαν πολλά Χολιγουντιανά studio. Ας μη τους βάζουμε ιδέες όμως.   

Shorta, Δανία 2020, 108΄, Σκηνοθεσία Anders Olholm, Frederik Louis Hviid (Η ταινία θα έχει διανομή προσεχώς από την One from the Heart με ελληνικό τίτλο Παγιδευμένοι).